Sáng ngày 09/12/2022, UBND xã Yên Mạc phối hợp với Sở Văn hóa và Thể thao tổ chức hội nghị thông qua hồ sơ xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh năm 2022 đối với nhà thờ họ Đại Phạm, xóm 2 Tây Sơn (Làng Yên Mô Thượng) và nhà bia tưởng niệm Phạm Thận Duật. Dự hội nghị có đồng chí Nguyễn Xuân Trường- Trưởng phòng Quản lý di sản văn hóa, Sở Văn hóa và Thể thao; các đồng chítrong phòng quản lý di sản văn hóa tỉnh;; Phó Trưởng phòng Văn hóa, Thông tin huyện; lãnh đạo xã Yên Mạc; Bí thư chi bộ, trưởng xóm 2 Tây Sơn và đại diện dòng họ đã về dự. 

Nhà thờ họ Đại Phạm ( hay còn gọi là họ Nhàn Ngu) là nơi thờ cúng tổ tiên và hậu duệ dòng họ Đại Phạm. Trong đó có thờ danh nhân Phạm Thận Duật làm quan thời nhà Nguyễn, giữ nhiều chức tước, vị trí khác nhau trong triều đình. Sáu năm làm quan Giáo, quan Châu mạn ngược từ chức Giáo Thụ phủ Đoan Hùng, rồi Tri châu Tuần Giáo; hơn hai mươi năm làm quan tỉnh Bắc từ quan đầu huyện tới quan đầu tỉnh ở Bắc Ninh, Hà Nội, Thái Nguyên, Lạng Sơn; hai năm trị thủy vùng tả ngạn sông Hồng với chức Khâm sai kinh lý Hà Đê sứ; bốn năm giữ việc hình luật, lịch sử và dạy học với các chức Thượng thư bộ Hình, đại thần Viện Cơ mật, Sư bảo Dục Đức đường và Chánh Môn đường, Thượng thư Bộ Hộ, Phó tổng Tài Quốc Sử quán, Hiệp biện Đại học sĩ, Vinh lộc Đại phu; 01 năm đi sứ Thiên Tân với chức Chánh sứ và cuối cùng sau sự kiện kinh thành Huế thất thủ, Phạm Thận Duật lĩnh sứ mệnh làm Bắc kỳ Khâm sai đại thần lên đường ra Bắc chiêu tập nghĩa sĩ Cần Vương… Phạm Thận Duật còn góp công và tổ chức xây dựng Văn Từ hàng huyện, khắc văn bia, xây dựng miếu thờ Thành hoàng làng.

Nhà thờ họ Đại Phạm tọa lạc ở khu đất cao nhất giữa làng Yên Mô Thượng, quay hướng Đông. Diện tích đất nhà thờ là 354.8m2, phía Đông giáp đường liên thôn, các phía còn lại giáp nhà dân. Phía trước nhà thờ có khoảng sân rộng hơn 100m2. 

Nhà thờ Phạm Thận Duật kiến trúc kiểu “chữ Nhất”. Di tích kết cấu 3 gian 2 chái, tường hồi bít đốc, có chiều dài 12.8m, rộng 8.0m, cao 4.95m, gian chính giữa là nơi đặt ban thờ Tổ, gian bên trái đặt ban thờ Phạm Thận Duật, bên phải đặt ban thờ Tổ Cô, gian áp đốc bên trái đặt kiệu, gian áp đốc bên phải đặt ban thờ Thổ Công. Hai đốc hiên di tích có trụ liền tường, phần tiếp giáp từ đỉnh trụ đến đầu bờ chảy để trơn không trang trí, đỉnh đốc có đắp truyện gối kiểu con giống, bờ nóc và bờ chảy để trơn không trang trí.

Nhà bia tưởng niệm Phạm Thận Duật được dòng họ và con cháu xây dựng năm 1995, là nơi tưởng niệm danh nhân Phạm Thận Duật, nơi tổ chức các hoạt động tri ân công lao của ông đối với đất nước, nhân dân và dòng họ. 

Tại hội nghị, căn cứ vào những giá trị khoa học, lịch sử, kiến trúc nghệ thuật của di tích, phòng Quản lý di sản văn hóa, Sở Văn hóa và Thể thao phối hợp với địa phương lập hồ sơ khoa học, đề nghị Hội đồng khoa học xét duyệt, trình UBND tỉnh xếp hạng nhà thờ họ Đại Phạm và nhà bia tưởng niệm danh nhân Phạm Thận Duật xã Yên Mạc, là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.

Phạm Thị Thu Hiền, Công chức VHTTTDTT xã Yên Mạc