Thanh minh - Truyền thống của dòng họ Phạm Hữu

Thanh minh là ngày hội, gắn liền với đạo đức, với bổn phận con con cháu dòng họ Phạm Hữu, làng Yên Mô Thượng, xã Yên Mạc, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình. Bổn phận của con cháu tưởng nhớ công lao của tổ tiên, của những người đi trước, là dịp báo hiếu, trả nghĩa, gọi là đền đáp phần nào ơn sinh thành tạo dựng của tổ tiên.

Tết Thanh minh mang ý nghĩa cội nguồn, nhắc chúng ta không quên hướng về quê cha đất Tổ. Người dân nhiều nơi kết hợp Tết Thanh minh với Tết Hàn thực, tức ngày bánh trôi bánh chay, được tổ chức vào ngày 3 tháng Ba Âm lịch. Tuy nhiên, trên thực tế Tết Thanh minh đi theo quy luật vận hành của mặt trời - lịch Dương, chứ không theo lịch mặt trăng - lịch Âm, thường rơi vào tháng Tư Dương lịch.

Đối với con cháu dòng họ Phạm Hữu, làng Yên Mô Thượng, xã Yên Mạc, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình, Tết Thanh minh còn là dịp để con cháu hướng về Tổ tiên, cội nguồn. Dù ai đi đâu, ở đâu đến ngày Tết Thanh Minh cũng cố gắng về với gia đình để được đi tảo mộ, để cùng nhau ngồi bên mâm cơm sum họp dòng họ, với các chi của mình.

Công việc chính của tảo mộ bắt đầu từ chiều hôm trước của ngày đầu tiết Thanh Mình là sửa sang các ngôi mộ của tổ tiên cho được sạch sẽ. Nhân ngày Thanh minh, người ta mang theo xẻng, cuốc để đắp lại nấm mồ cho đầy đặn, rẫy hết cỏ dại và những cây hoang mọc trùm lên mộ cũng như tránh không để cho các loài động vật hoang dã như rắn, chuột đào hang, làm tổ mà theo suy nghĩ của họ là có thể phạm tới linh hồn người đã khuất. Sau đó, người tảo mộ thắp vài nén hương, đốt vàng mã hoặc đặt thêm bó hoa cho linh hồn người đã khuất.

Đồng thời, ngày đầu của tiết Thanh Mình, con cháu của dòng họ bao gồm 8 chi, mỗi chi đều chuẩn bị lễ mặn (thủ lợn hoặc gà, mâm sôi, trầu cau, rượu, chè, thuốc lá, hoa quả, ... ) để tế tổ.  Theo hương ước của dòng tộc thì Thanh Mình hàng năm luân phiên lễ mặn của một chi là để lại tế lễ tại nhà thờ, lễ của 7 chi còn lại được con cháu trong họ đội lễ ra Đàn Đỏ của dòng tộc để tế lễ và tổ chức tổng kết công khai tài chính năm trước, bàn về nhiệm vụ trong năm, công tác khuyến học... của dòng họ.  Kết thúc tế lễ tại Đàn Đỏ của dòng tộc, các chi mời tổ tiên, con cháu, về nhà thờ chi để các chi tổ chức Thanh Mình chi, Thanh Mình gia đình và thụ Lộc ...