TỘC ƯỚC - GIA PHÁP

LỜI MỞ ĐẦU

Chúng ta, con cháu dòng họ Phạm Hữu, xã Yên Mạc, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình, nguyện một lòng kính tổ tiên, giữ gìn gia phong, phát huy truyền thống tốt đẹp của dòng họ. Tộc ước – Gia pháp này là kim chỉ nam để mọi thành viên trong họ noi theo, gìn giữ và phát triển.

CHƯƠNG II: TÔN CHỈ VÀ MỤC ĐÍCH

Điều 1: Tôn kính tổ tiên

Tôn kính tổ tiên là một giá trị vô cùng quan trọng trong văn hóa gia đình và dòng họ. Việc ghi nhớ công ơn tổ tiên không chỉ thể hiện lòng biết ơn sâu sắc mà còn là cách để truyền lại những giá trị đạo đức, lịch sử và phong tục quý báu từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Duy trì các nghi lễ thờ cúng và tôn vinh truyền thống gia đình giúp kết nối các thế hệ, thể hiện sự tôn trọng đối với những người đi trước. Những nghi lễ này không chỉ là hành động thể hiện lòng kính trọng, mà còn là dịp để gia đình ôn lại những ký ức, giá trị truyền thống và nhắc nhở các thành viên về trách nhiệm bảo vệ, phát huy những giá trị đó. Đây là một cách để giữ gìn bản sắc văn hóa, đồng thời xây dựng nền tảng đạo đức vững chắc cho mỗi cá nhân trong gia đình.

Điều 2: Đoàn kết dòng họ

Đoàn kết dòng họ là một nguyên tắc cơ bản giúp củng cố mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình và dòng họ. Đoàn kết tạo ra sức mạnh cộng đồng, giúp mỗi người cảm thấy được yêu thương, hỗ trợ và bảo vệ, đồng thời tạo ra môi trường sống hòa thuận, phát triển.

- Gắn kết các thành viên trong họ không chỉ đơn thuần là sự giao tiếp, mà còn là việc thể hiện sự quan tâm, chia sẻ, và hỗ trợ lẫn nhau trong cuộc sống. Khi dòng họ đoàn kết, mỗi cá nhân sẽ cảm thấy có sự đồng hành và sự sẻ chia trong những lúc khó khăn, đồng thời cũng có sự động viên, khích lệ trong những thành công.

- Xây dựng tình thân ái, hỗ trợ lẫn nhau là cách để phát huy sức mạnh của cộng đồng, giúp các thế hệ sau hiểu được giá trị của sự yêu thương và tinh thần tương trợ. Đây là nền tảng giúp gia đình, dòng họ vững mạnh và duy trì những giá trị truyền thống trong xã hội hiện đại.

Điều 3: Phát huy giá trị truyền thống

Phát huy giá trị truyền thống là một nguyên tắc quan trọng giúp gia đình và dòng họ duy trì được bản sắc và phát triển bền vững. Việc đề cao đạo đức, học tập, lao động và cống hiến cho xã hội không chỉ là cách thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên mà còn là cách để mỗi thành viên trong dòng họ đóng góp cho sự phát triển chung của xã hội.

- Đề cao đạo đức: Lòng trung thực, tôn trọng, và yêu thương là những giá trị nền tảng giúp xây dựng các mối quan hệ vững chắc, cả trong gia đình và ngoài xã hội. Đạo đức giúp mỗi cá nhân sống có trách nhiệm, tôn trọng quyền lợi của người khác, đồng thời phát triển nhân cách tốt đẹp.

- Học tập: Truyền thống hiếu học luôn được coi trọng, khuyến khích mỗi thành viên trong gia đình nỗ lực học hỏi, trau dồi kiến thức. Học tập không chỉ giúp mỗi người phát triển bản thân mà còn tạo ra những đóng góp thiết thực cho sự phát triển của cộng đồng và xã hội.

- Lao động: Lao động chăm chỉ là phương tiện để xây dựng cuộc sống ổn định và phát triển. Đây cũng là cách để mỗi người đóng góp vào sự thịnh vượng của gia đình và xã hội, thể hiện sự cần cù và sáng tạo trong công việc.

- Cống hiến cho xã hội: Mỗi thành viên trong gia đình cần nhận thức được vai trò của mình trong việc đóng góp cho cộng đồng và xã hội, từ các hoạt động thiện nguyện, giúp đỡ người khó khăn đến những đóng góp trong công việc, nghiên cứu hay sáng tạo. Việc cống hiến giúp xây dựng một xã hội công bằng, văn minh và phát triển.

Phát huy những giá trị này không chỉ giúp gia đình, dòng họ phát triển mà còn góp phần tạo dựng một xã hội tốt đẹp, đầy tình người và sự sẻ chia.

Điều 4: Giữ gìn gia phả

Giữ gìn gia phả là một nhiệm vụ quan trọng để bảo tồn và phát huy giá trị lịch sử, văn hóa của dòng họ. Gia phả không chỉ là cuốn sổ ghi chép về các thế hệ trong gia đình mà còn là tài sản tinh thần quý báu, giúp con cháu hiểu rõ về nguồn cội, truyền thống và những đóng góp của tổ tiên.

- Bảo quản gia phả: Gia phả cần được bảo quản cẩn thận, tránh những hư hỏng hoặc mất mát theo thời gian. Việc giữ gìn gia phả trong những điều kiện tốt sẽ đảm bảo rằng những thông tin quan trọng về lịch sử dòng họ không bị thất lạc.

- Bổ sung gia phả: Gia phả cần được cập nhật thường xuyên để ghi nhận các thành viên mới trong dòng họ, từ thế hệ này sang thế hệ khác. Những sự kiện quan trọng trong cuộc sống của các thành viên, như kết hôn, sinh con, thành tựu trong học tập, lao động, hoặc đóng góp cho xã hội, cần được bổ sung vào gia phả để lưu lại dấu ấn của các thế hệ.

- Ghi chép lịch sử dòng họ: Việc ghi chép chi tiết về lịch sử dòng họ, những truyền thống, phong tục, và các sự kiện quan trọng trong quá trình phát triển của gia đình sẽ giúp các thế hệ sau hiểu và tôn trọng những giá trị mà tổ tiên đã xây dựng. Đây cũng là một cách để lưu giữ những bài học, kinh nghiệm quý báu và truyền lại cho con cháu.

Giữ gìn và phát huy gia phả là cách để bảo vệ và phát triển truyền thống gia đình, giúp các thành viên nhận thức được trách nhiệm của mình trong việc duy trì và làm phong phú lịch sử dòng họ.

CHƯƠNG III: QUY TẮC ỨNG XỬ TRONG DÒNG HỌ

Điều 5: Đối với tổ tiên

1. Duy trì lễ cúng giỗ tổ tiên vào các ngày quy định.

- Ngày tế xuân: 15/1 (âm lịch) hàng năm

- Ngày hội mả: Ngày đầu tiết thanh minh

- Ngày giỗ tổ:

+ 13/2 (âm lịch) Hiển Thủy Tổ Khảo: Phạm Hữu Công, tự Dũng Đức

+ 23/8 (âm lịch) Hiển Thủy Tổ Tỷ: Hiệu Từ Thiên

+ 17/11 (âm lịch) Hiển Cao Tằng Tổ Cô: Hiệu Hoa Dung Nương; Hiệu Diệu Thận; Hiệu Hường Xuân Thanh

- Ngày tết Đoan ngọ: 5/5 (âm lịch) hàng năm

- Ngày Lễ Vu Lan và ngày Lễ cúng Cô hồn: 15/7 (âm lịch) hàng năm

- Ngày đông chí: Ngày theo lịch hàng năm vận hành của vũ trụ

2. Các thành viên phải có thái độ kính cẩn, tôn trọng trong các nghi thức

Thái độ kính cẩn và tôn trọng trong các nghi thức là rất quan trọng, đặc biệt trong những dịp như lễ giỗ tổ, cúng lễ hoặc các sự kiện trọng đại của dòng họ. Khi tham gia vào các nghi thức này, mỗi thành viên cần thể hiện sự trang nghiêm, tuân thủ đúng các phong tục, tập quán của gia đình và dòng họ. Điều này không chỉ là biểu hiện của sự kính trọng đối với tổ tiên mà còn giúp duy trì và bảo tồn những giá trị văn hóa tinh thần sâu sắc. Thái độ tôn trọng trong các nghi thức còn góp phần tạo nên không khí thiêng liêng, trang trọng, thúc đẩy sự gắn kết và đồng lòng trong cộng đồng gia đình, họ tộc.

Điều 6: Đối với gia đình

- Con cháu cần thể hiện lòng kính trọng, chăm sóc và quan tâm đến ông bà, cha mẹ để thể hiện lòng biết ơn đối với những người đã sinh thành, nuôi dưỡng và dạy dỗ mình. Đây là cách để duy trì truyền thống yêu thương và gắn kết gia đình, tạo nền tảng vững chắc cho các thế hệ sau.

- Anh chị em trong gia đình phải yêu thương, giúp đỡ lẫn nhau. Đây là nền tảng giúp xây dựng một môi trường gia đình ấm áp, đoàn kết và bền vững. Khi anh chị em yêu thương và hỗ trợ lẫn nhau, sẽ tạo ra một không gian sống đầy sự thấu hiểu, sẻ chia và đồng cảm. Tình cảm này cũng giúp mỗi người trưởng thành, học hỏi được giá trị của sự yêu thương, tôn trọng và quan tâm đến người khác.

Điều 7: Đối với dòng họ

- Giữ thái độ hòa nhã và tôn trọng lẫn nhau đúng trật tự trên dưới, xưng hô theo vai vế trong họ hàng là một yếu tố rất quan trọng để duy trì mối quan hệ tốt đẹp và bền vững giữa các thành viên trong gia đình. Khi mỗi người cư xử bằng sự tôn trọng, lắng nghe và chia sẻ, sẽ tạo ra không khí hòa thuận, giúp mọi người cảm thấy được yêu quý và trân trọng. Điều này không chỉ giúp củng cố mối quan hệ gia đình mà còn tạo ra những giá trị đạo đức tích cực, làm gương mẫu cho các thế hệ sau.

- Tham gia đầy đủ các hoạt động họ tộc như giỗ tổ, hội họp là cách thể hiện sự gắn kết và lòng biết ơn đối với tổ tiên, cũng như duy trì những truyền thống quý báu của gia đình và dòng họ. Những dịp như vậy không chỉ là cơ hội để con cháu thể hiện sự kính trọng đối với tổ tiên, mà còn là dịp để các thành viên trong gia đình, họ tộc gặp gỡ, thắt chặt tình cảm, chia sẻ kinh nghiệm sống và duy trì mối quan hệ hòa thuận. Đây là một phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa gia đình và cộng đồng.

- Đóng góp công sức, vật chất cho các công việc chung của dòng họ là một nghĩa vụ cao quý và thể hiện lòng tôn kính đối với tổ tiên và dòng tộc. Việc tham gia vào các hoạt động như xây dựng nhà thờ họ, đàn, duy trì gia phả, hoặc tham gia các hoạt động thiện nguyện không chỉ giúp bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của dòng họ mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó trong dòng họ và cộng đồng. Những đóng góp này giúp duy trì truyền thống, tạo điều kiện cho các thế hệ sau hiểu và trân trọng lịch sử, cội nguồn của mình, đồng thời nâng cao ý thức về trách nhiệm và tình cảm đối với tổ tiên và cộng đồng.

Điều 8: Đối với xã hội

- Thành viên dòng họ phải sống sống trung thực, đạo đức và chấp hành tốt pháp luật là những nguyên tắc cơ bản mà mỗi thành viên trong dòng họ cần tuân thủ. Điều này không chỉ giúp xây dựng một gia đình, dòng họ có nền tảng vững chắc mà còn tạo ra hình ảnh tốt đẹp trong cộng đồng. Khi mỗi thành viên sống ngay thẳng, có đạo đức và tuân thủ pháp luật, sẽ tạo ra môi trường lành mạnh, thúc đẩy sự phát triển cá nhân và gia đình, đồng thời góp phần xây dựng xã hội văn minh, công bằng. Đây cũng là cách để các thế hệ sau noi theo và tiếp nối những giá trị tốt đẹp của tổ tiên.

- Phát huy truyền thống hiếu học là một trong những giá trị quý báu giúp xây dựng xã hội tốt đẹp. Trong gia đình và dòng họ, việc chú trọng giáo dục và khuyến khích con cháu học hành không chỉ mang lại kiến thức mà còn hình thành nhân cách, phẩm hạnh. Hiếu học không chỉ là việc học tập để thành đạt mà còn là sự tôn trọng tri thức, coi trọng sự rèn luyện bản thân và đóng góp cho xã hội. Khi mỗi thành viên trong dòng họ đều coi trọng việc học, họ sẽ trở thành những công dân có ích, biết ứng dụng kiến thức vào thực tiễn, giúp xây dựng một xã hội phát triển, văn minh và công bằng. Bên cạnh đó, những người theo đuổi tri thức cũng góp phần gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của gia đình và dân tộc.

CHƯƠNG IV: KHEN THƯỞNG VÀ XỬ PHẠT

Điều 9: Khen thưởng

- Thành viên xuất sắc trong học tập, lao động, hoặc có đóng góp lớn cho dòng họ và xã hội sẽ được tuyên dương trong các dịp họp mặt.

- Tên tuổi các cá nhân tiêu biểu có thể được ghi vào gia phả và được tôn vinh trước toàn dòng họ.

Điều 10: Xử phạt

- Những hành vi làm tổn hại uy tín dòng họ hoặc phá vỡ tình đoàn kết sẽ bị phê bình công khai.

- Các hình thức xử phạt có thể bao gồm cảnh cáo, từ chối tham gia một số hoạt động dòng họ hoặc các biện pháp khác phù hợp với quy định của tộc ước.

CHƯƠNG V: QUẢN LÝ VÀ DUY TRÌ TỘC ƯỚC

Điều 11: Hệ thống tổ chức Hội đồng gia tộc

- Hệ thống tổ chức gia tộc bao gồm: Hội đồng gia tộc; các chi; các gia đình thành viên; Ban nghi lễ; Ban khuyến học; Ban kiến thiết.

- Hội đồng gia tộc gồm: Trưởng tộc, Trưởng chi, và các thành viên được tiến cử. Số lượng từ 11 đến 15 thành viên, đại diện các nhân tố tiêu biểu đạo đức, uy tín. Trưởng tộc, Trưởng chi (người đại diện việc của chi thực hiện phụng tự) là đại biểu đương nhiên. Hoạt động theo phương châm: "Truyền thống - Đoàn kết - Dân chủ - Kỷ cương - Tự nguyện - Bình đẳng". Không làm những điều trái với hiến pháp, pháp luật, chính sách của nhà nước và quy định địa phương. Hội đồng gia tộc bầu Ban thường trực, trong Hội đồng gia tộc gồm: Chủ tịch Hội đồng gia tộc (Chủ tịch Hội đồng gia tộc do Hội đồng gia tộc bầu người có uy tín, Trưởng tộc không phải đương nhiên là chủ tịch Hội đồng gia tộc); Phó chủ tịch; Ủy viên thường trực; Ủy viên thư ký; Ủy viên thủ quỹ. Ban thường trực làm việc theo nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách.

- Các chi: Họ Phạm Hữu có 8 chi, Trưởng chi (người đại diện việc của chi thực hiện phụng tự) và các thành viên. Trưởng chi (người đại diện việc của chi thực hiện phụng tự) có trách nhiệm quán xuyến các công việc của chi, tham gia các hoạt động của dòng họ theo Tộc ước.

- Các gia đình thành viên: Có trách nhiệm thực hiện theo Tộc ước quy định.

- Ban nghi lễ của dòng họ gồm: Trưởng ban, phó trưởng ban, các thành viên; số lượng từ 16 đến 20 thành viên, chăm lo việc tế tự.

- Ban khuyến học: Trưởng ban, phó trưởng ban, các thành viên; số lượng từ 3 đến 5 thành viên, thực hiện công tác khuyến học.

- Ban kiến thiết của dòng họ gồm: Trưởng ban, phó trưởng ban, các thành viên; số lượng từ 11 đến 15 thành viên, chăm lo việc xây dựng, tu sửa từ đường, Đàn Đỏ, mộ Tổ.

Điều 12: Chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của Hội đồng gia tộc

- Chức năng: Tổ chức thực hiện tốt các chủ trương, chính sách, nghị quyết của chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và Hội đồng gia tộc; điều hành các hoạt động của gia tộc.

- Nhiệm vụ: Tổ chức chăm lo thờ phụng, tế lễ, tu tạo phần mộ của Tổ tiên, Đàn Đỏ của dòng họ, quản lý và bảo dưỡng từ đường; thường xuyên chăm lo sự nghiệp giáo dục, xây dựng Ban khuyến học hoạt động hiệu quả để đáp ứng niềm hy vọng của Tổ tiên và cha ông về thế hệ con cháu mai sau; bảo quản, bổ sung và ghi chép đầy đủ lịch sử dòng họ; giữ mối quan hệ đoàn kết giữa các trưởng chi, ngành trong Tộc nhằm giáo dục đạo lý làm người cho con cháu hiện tại và lưu truyền cho đời sau; tăng cường quan hệ, chăm lo giữ gìn nếp sống văn minh.

- Quyền hạn: Hội đồng gia tộc có quyền điều hành công việc hàng năm của gia tộc theo nguyên tắc tập trung dân chủ; vận động và thành lập các quỹ khuyến học để hỗ trợ, giúp đỡ các thành viên khó khăn và khuyến khích con cháu trong gia tộc họ học giỏi, sống đạo đức tốt; đề xuất các biện pháp, chủ trương nhằm xây dựng dòng tộc phát triển đúng với quy định của pháp luật nhà nước và truyền thống dân tộc; kiểm tra, giám sát và theo dõi thu chi các nguồn quỹ và tài sản của gia tộc; tộc trưởng cùng hội đồng gia tộc là cơ quan giám sát việc thực hiện tộc ước; tộc ước có thể được bổ sung, chỉnh sửa khi cần thiết, với sự thống nhất của toàn bộ dòng họ.

Điều 13: Hoạt động sinh hoạt duy trì tộc ước

- Tổ chức Hội nghị toàn thể Tộc: Hội nghị toàn thể thành viên hoặc đại diện của Tộc được tổ chức định kỳ 5 năm một lần, do Trưởng Tộc bàn bạc với Hội đồng gia tộc triệu tập. Nội dung hội nghị gồm: Kiểm điểm mọi hoạt động của Tộc trong 5 năm qua; Xây dựng chương trình hoạt động cho Tộc trong 5 năm tiếp theo; tiến cử thành viên Hội đồng Gia tộc; Sửa đổi, bổ sung Tộc ước (nếu cần) và thông qua Tộc ước sau khi chỉnh sửa.

- Thành phần tham dự Hội nghị gia tộc: Trưởng Tộc, Hội đồng Gia tộc, Trưởng các Phái và Chi, cùng toàn thể thành viên trong Tộc.

- Họp định kỳ của Hội đồng gia tộc: Hội đồng gia tộc họp định kỳ hàng năm vào các dịp lễ quan trọng như ngày: tế xuân; hội mả; giỗ tổ; tết đoan ngọ; vu lan; đông chí. Trong trường hợp có việc đột xuất, Hội đồng gia tộc có thể họp bất thường để bàn bạc và giải quyết, sau đó báo cáo trong cuộc họp toàn thể thành viên Tộc.
Các ngày lễ phải được tổ chức trang nghiêm, trọng thể, tiết kiệm và theo đúng nghi thức cổ truyền.

- Thu chi tài chính: (1) Các khoản thu: Các khoản đóng góp hằng năm phục vụ tế lễ, kỵ chạp do các gia đình thành viên đóng góp. (Mỗi đinh đóng góp 30kg gạo tẻ/năm, giá trị quy đổi theo thời điểm hiện tại); Các khoản cúng tiến từ con cháu gần xa, trong và ngoài nước để xây dựng, tôn tạo từ đường, khu mộ tổ, đàn đỏ; nguồn thu do gia tộc tự tạo hợp pháp; trường hợp đặc biệt, Hội đồng gia tộc có thể kêu gọi đóng góp bổ sung. (2) Các khoản chi: phục vụ tế lễ, kỵ chạp, tu bổ Từ Đường, khu mộ Tổ, Đàn Đỏ; mừng thọ, thăm hỏi ốm - hiếu, hỗ trợ khi gặp khó khăn, hoạn nạn, khen thưởng; các khoản chi khác liên quan đến trách nhiệm và nghĩa vụ của gia tộc. Việc thu chi phải có kế hoạch, ghi chép sổ sách rõ ràng, được Hội đồng gia tộc xác nhận và công khai chi tiết trong dịp Thanh minh hàng năm.

- Tài sản hợp pháp của gia tộc bao gồm: Từ đường và khuôn viên; Đàn đỏ; các vật dụng do gia tộc mua sắm hoặc con cháu tiến cúng hợp pháp.

LỜI KẾT

Tộc ước – Gia pháp dòng họ Phạm Hữu là nền tảng để mỗi thành viên tự giác tu dưỡng và phát triển, góp phần xây dựng dòng họ ngày càng lớn mạnh, phát huy truyền thống tốt đẹp mà tổ tiên để lại.